چه کسی برنده رقابت برای برتری در هوش مصنوعی است؟

چین در مقابل آمریکا

در زمانی که فناوری هوش مصنوعی در کانون توجه کارشناسان و رسانه‌ها و نیز سیاستمداران جهان قرار گرفته، و همزمان پیشرفت شگرف AI به بحث‌های فراوانی پیرامون آثار مثبت و منفی آن دامن می‌زند، به طور موازی، دو قدرت بزرگ جهانی، چین و ایالات متحده، در رقابت سنگین برای سرمایه‌گذاری و تسلط بر صنعت هوش مصنوعی هستند؛ حال این سوال برای کارشناسان مطرح است که کدامیک از این دو رقیب، برنده این میدان خواهد بود.
پیشتازی کامل آمریکا چندان قطعی نیست

اخیرا دانشگاه استنفورد در گزارشی مهم مربوط به شاخص‌های هوش مصنوعی سال 2023 آورده است: «فناوری هوش مصنوعی در آینده نزدیک به بخشی اساسی قدرت اقتصادی و نظامی جهان بدیل خواهد شد.» بدین ترتیب می‌توان اهمیت بالای فناوری هوش مصنوعی در سیاستگذاری‌های جهانی را دریافت، و نتیجتا دلایل رقابت بی‌وقفه قدرت‌های بزرگی چون چین و آمریکا پیرامون آن را به‌خوبی درک کرد.آمریکا اخیرا در همین راستا و به منظور کند کردن سرعت چین، محدودیت‌های صادراتی را بر روی تراشه‌های پیشرفته اعمال کرد و در پی آن، امکان دستیابی چین به تراشه‌های محاسباتی پیشرفته، توسعه و نگهداری ابررایانه‌ها، و ساخت نیمه‌هادی‌های پیشرفته برای اهداف نظامی و دیگر را محدود نمود.اما از دیگر سو، انجمن جهانی تولید الکترونیک گزارش داده است که: «علیرغم دو دهه سابقه برون‌سپاری، آمریکا خود را با مشکلی بزرگ مواجه می‌بیند: در حالی که توان طراحی پیشرفته‌ترین لوازم الکترونیکی را دارد، اما از تولید آنها ناتوان است. چین نیز که بزرگ‌ترین واردکننده نیمه‌هادی است در این زمینه ضعیف است.»

آمریکا در طراحی تراشه جلوتر است

صنعت نیمه‌هادی‌ها در پیشبرد موضوع هوش مصنوعی، عنصری حیاتی به شمار می‌آید. برای ساختن یک تراشه نهایی به مراحل متعددی نیاز است و هیچ کشوری به تنهایی قادر به انجام آن بدون همکاری با دیگر کشورها نیست.
مطابق آخرین گزارش‌ها، آمریکا بر بازار طراحی نیمه‌هادی‌ها مسلط بوده و 85 درصد سهم جهانی را دارد و 5 درصد آن نیز در دست کشورهای آسیایی است.در دیگر سو، چین، بزرگ‌ترین واردکننده و بازار نیمه‌هادی، به تراشه‌های آمریکا وابسته است و در سال 2022 چین 31.4 درصد از واردات آن را به خود اختصاص داد. با وجود محدودیت‌های اخیر آمریکا، بایدو، تنسنت و دیگر شرکت‌های فناوری چینی اعلام کردند که تراشه‌های هوش مصنوعی کافی برای کاهش تأثیر ممنوعیت صادرات ایالات متحده در حالی که به دنبال جایگزین‌های چینی هستند، در اختیار دارند. شرکت بایدو مدت‌هاست که سرگرم توسعه تراشه‌های Kunlun خود برای محاسبات هوش مصنوعی توسعه می‌دهد. چین حتی به توسعه یک تراشه فوتونیک که «3000 برابر سریع‌تر از یکی از پرکاربردترین تراشه‌های تجاری هوش مصنوعی، انویدیا A100» می‌بالد.به نظر کارشناسان: «سیاست محدودسازی آمریکا می‌تواند نتیجه معکوس داشته و عزم چین برای دستیابی به استقلال در فناوری را تقویت کند.»

چین در تحقیقات هوش مصنوعی پیشتاز است

پیشرفت چین در تحقیقات هوش مصنوعی شایان توجه است. همانطور که در گزارش شاخص هوش مصنوعی دانشگاه استنفورد در سال 2023 نشان داده شده است، چین در مجموع مجلات، کنفرانس‌ها و انتشارات مرتبط با هوش مصنوعی پیشتاز است. محققان چینی 40 درصد از کل انتشارات جهانی هوش مصنوعی را در سال 2021 منتشر کرده‌اند که از مجموع بریتانیا، اروپا (15٪) و ایالات متحده (10٪) بیشتر بود.در حالی که آمریکا در رویدادهای مرتبط با هوش مصنوعی چون کنفرانس‌ها پیشتاز است، اما به نظر می‌رسد این برتری به‌تدریج در حال رنگ باختن است.
9 موسسه از ده موسسه برتر انتشارات هوش مصنوعی، چینی هستند، در حالی که موسسه فناوری ماساچوست در جایگاه دهم قرار دارد.

برتری فعلی آمریکا در حال رنگ باختن است

یک تحلیلگر ژئوپلیتیک، در این خصوص معتقد است: «آمریکا توانایی‌ها و ظرفیت‌های فناوری‌های بزرگ را همواره داشته است، با این حال، این احتمال که چین در فناوری‌های پیشرفته خودکفا شود، فقط نیاز به زمان دارد. هدف اصلی آمریکا این است که جلوتر بماند.»به اعتقاد وی: «آمریکا در محدودیت‌ها و تحریم‌ها به‌طور کلی، چه در مقابل چین و چه دیگر کشورها، خوب عمل نکرده است. من فکر می‌کنم این احتمال وجود دارد که دیر یا زود، چین عقب‌نشینی کند، مگر اینکه چیزی تغییر کند و ایالات متحده و سایر کشورها نسبت به فناوری‌های خود بسیار هوشیارتر شوند.»با این وجود، برتری مطلق چین از دید کارشناسان مطابق واقعیت نیست: «ساختار بوروکراتیک کمونیستی، شکوفایی نوآوری و خلاقیت را دشوار می کند. چین مسائل فرهنگی و اقتصادی داشته که مانع از تبدیل شدنش به قدرت اول شده است. در غیر این صورت، مجبور نبود اینقدر به صادرات و دزدی تکیه کند... در تکرار، ظرفیت‌سازی و جذب دانشمندان خارجی خوب است. اما وقتی نوبت به پایگاه دانش داخلی، آموزش و ایجاد صنایع کاملاً نوآورانه می‌رسد، در سطح پایین‌تری قرار دارند.»